Rok 1962 był dla ZPiT „Swojacy” czasem obfitujący w specjalne wydarzenia. Dnia 9 września 1962 roku ZPiT ‘Swojacy” po raz pierwszy wziął udział w Centralnych Uroczystościach Dożynkowych w Warszawie[1]. Dożynki zorganizowane na stadionie dziesięciolecia w Warszawie, przy udziale 80 tysięcznej widowni, stanowiły doskonałą formę promocji zespołu[2]. Z czasem „Swojacy” stali się stałymi uczestnikami warszawskich dożynek. Dnia 30 grudnia 1962 „Swojacy” wystąpili w programie telewizyjnym. W studiu Telewizji Warszawskiej „Swojacy” zaprezentowali m.in. „Misterium Kolędowe” [3].
Telewizyjny debiut zespołu doceniony został przez Ministra Kultury i Sztuki, który oprócz listu gratulacyjnego wręczył na ręce zespołu specjalną nagrodę pieniężną w wysokości 15 tys. zł [4].
W grudniu 1964 roku choreografem zespołu z ramienia Zarządu Wojewódzkiego ZMW „Wici” w Krakowie została Ewa Nycz, która z powodzeniem pełniła swoją funkcję przez ponad dwa lata. Od 26 marca 1966 roku posadę choreografa objęła Krystyna Szymanowicz, a następnie Wojciech Hamera i Wiesław Hazuka. W tym czasie patronem „Swojaków” zostały Krakowskie Zakłady Eksploatacji Kruszywa.
Lata 1965-1975 były najlepszą dekadą w peerelowskiej historii zespołu. Dzięki zaangażowaniu kierownika zespołu Mieczysława Stacha oraz dwóch kolejnych prezesów Michała Liszki i Aleksandra Raczaka „Swojacy” wkroczyli w bardzo czynny etap swojej działalności. Miarą szybko rosnącej popularności była przede wszystkim duża aktywność organizacyjna. Zespół uczestniczył co roku średnio w pięciu występach krajowych i kilkunastu lokalnych, wyjątkiem był rok 1966, w którym „Swojacy” odbyli aż 14 wyjazdów, w tym ponad połowę poza granice województwa krakowskiego[5]. Do najważniejszych uroczystości z udziałem „Swojaków” w tym czasie należały: Występ w Krakowie z okazji XX- lecia Ludowych Zespołów Sportowych w czerwcu 1966 roku, udział w występach zespołów regionalnych w Krakowie w ramach obchodów 25-lecia PRL, udział w akademii z okazji święta PKWN obchodzonego przez Zakłady Mechaniczne w Tarnowie 16 lipca 1967 , występ podczas Centralnych Uroczystości Dożynkowych w Warszawie, gdzie w dowód uznania Mieczysław Stach przyjął gratulacje z rąk I sekretarza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Władysława Gomułki i premiera Józefa Cyrankiewicza[6].
Zbiory ZPiT „Swojacy”
Władysław Gomułka podczas Dożynek Centralnych w Warszawie. Lata 60 XX wieku
Zespół przygotowywał swoje programy na różne okazje. Uświetniał występami duże święta, jak i lokalne obchody, zabawy sylwestrowe, zjazdy młodzieżowe, koncertował wielokrotnie w Krakowie i Warszawie, zwłaszcza w czasie obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego, a także z rozmaitych okazji w ponad pięćdziesięciu innych miastach[7]. W 1972 roku „Swojacy” wystąpili podczas II Festiwalu Folkloru Ziem Nizinnych w Tarnowie zajmując drugie miejsce w kategorii zespołów stylizowanych[8].
Dzięki współpracy, która nawiązała się w końcu lat sześćdziesiątych pomiędzy Wierzchosławicami a miastem Rudolstadt w Turyngii (Niemiecka Republika Demokratyczna- NRD), w czerwcu 1970 roku ZPiT „Swojacy” po raz pierwszy odbywa wyjazd zagraniczny. Na zaproszenie Burmistrza miasta Rudolstadt Martina Pfeffera „Swojacy” udali się do NRD.
W ciąg kilku dni pobytu zespół wziął udział w VI Międzynarodowy Festiwal Tańca[9] oraz odbył kilka gościnnych występów w sąsiednich miastach.
Ponownie ZPiT „Swojacy” odwiedził NRD w1973 roku, udając się do Berlina, gdzie uczestniczył m.in. w Festiwalu Młodzieży Akademickiej.
W latach siedemdziesiątych zespół występował również w Rosji, dając występy w Moskwie, Leningradzie i Mińsku.
„Swojacy” na ulicach miasta Rudolstadt, czerwiec 1970 rok.
Od 1975 roku Zespół „Swojacy” rozpoczął pracę pod opieką Zarządu Wojewódzkiego ZMW „Wici” w Tarnowie. Mimo wielu wyjazdów zagranicznych nadal bardzo aktywnie uczestniczyli w różnorakich imprezach w Polsce. W 1976 podczas Festiwalu Ziem Nizinnych w tarnowskim Amfiteatrze zespół zaprezentował nowy program pt. ,,Suita Nadwiślańska”. W początku lat osiemdziesiątych ZPiT „Swojacy” znalazł się pod patronat Urzędu Gminy w Wierzchosławicach oraz Zarządu Wojewódzkiego Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej (dalej: ZW ZSMP).
W 1980 roku funkcję choreografa objęła Mariola Szydłowska, córka Marty i Konstantego Suda, wieloletnich członków Zespołu. Warto wspomnieć, że małżeństwo to w zespole nie było odosobnionym przypadkiem, bowiem w ciągu 50 lat działalności w zespole skojarzyło się około 14 par małżeńskich.
W 1985 „Swojacy” wyjechali na Międzynarodowy Festiwal Zespołów Folklorystycznych do Danii, gdzie zespół dał serię11 koncertów (gościł w takich miastach jak: Kopenhaga, Ballemp, Roskile, Odense) oraz wystąpił przed kamerami telewizji skandynawskiej.
W dniach 14-21 lipca 1987 roku ZPiT „Swojacy” wziął udział w międzynarodowym Festiwalu Folklorystycznym w miejscowościach: Kalocsa, Bajai, Decs na Węgrzech prezentując wiązankę tańców krakowskich i rzeszowskich. Ze względu na konflikt, który wybuchły wokół Uniwersytetu Ludowego w 1989 roku[10] Zespół „Swojacy” opuścił swoją siedzibę i przeniósł się do Domu Ludowego im. Wincentego Witosa w Wierzchosławicach.
Początek lat 90. to dla zespołu przede wszystkim czas wzmożonej aktywności międzynarodowej. Po zmianie ustrojowej i ułatwieniu przejazdu granic zachodnich „Swojacy” w dniu 13 czerwca 1990 roku wyjeżdżają do Francji. Podczas dwutygodniowego pobytu za granicą zespół odwiedził również Szwajcarie. Kolejny wyjazd zagraniczny „Swojacy” odbywają dopiero w maju 1996 roku odwiedzając Litwie.
W grudniu 2000 roku czternastoosobowa grupa zespołu „Swojacy” wraz z choreografem Mariolą Szydłowską udała się do Watykanu na spotkanie z Ojcem Świętym Janem Pawłem II. Wyjazd do Rzymu zorganizowany został w ramach uroczystości nadania Ojcu Świętemu Honorowego Obywatelstwa Gminy Wierzchosławice. Wśród wielu delegacji z Wierzchosławic, „Swojacy” prezentując się w historycznych strojach polskich, jedni z pierwszych dostąpili zeszytu spotkania z Janem Pawłem II na prywatnej audiencji[11].
W 2001 roku choreografem zespołu został, Piotr Łącki z którym „Swojacy” odbyli w dniach 29 kwietnia-2 maja 2001 roku kilkudniową podroż po Węgrzech. W trakcie pobytu na Węgrzech zespół koncertował w takich miastach jak: Rakocifalva, Szolnok, Martfu. Nawiązanie współpracy z węgierskim miastem Rakocifalva zaowocowało organizacją w 2001 roku w Wierzchosławicach „Gminnych dni przyjaźni polsko- węgierskiej”.
„Swojacy” podczas spotkania z Janem Pawłem II.
JANUSZ SKICKI
[1]Na podstawie Kronik ZPiT „Swojacy” z lat 1959-1990 doliczyć można się aż 14 razy wyjazdów na Centralnych Uroczystości Dożynkowe do Warszawie.
[2]Tamże, s .4.
[3] Tamże,s.9.
[4] Tamże.
[5] Tamże.
[6] Kronika ZPiT „Swojacy” 1959-1975 ( brak paginacji)
[7] J. Malec, dz. cyt, s.602.
[8] Kronika, dz. cyt.
[9] 6 Tanzfest der DDR Rudolstadt 5-7 Juni 1970 Festprogramm. Ulotka programowa 6 Międzynarodowego Festiwalu Tańca w Rudolstantd 5-7 czerwca 1970 r. Kronika ZSPiT „Swojacy”.
[10] Zob. Rozdział II Od Uniwersytetu Ludowego do Centrum Kultury Wsi Polskiej,s.54-61.
[11] „Ziemia Wierzchosławicka” 2000 .Wydanie okolicznościowe,s.3-7.